Nếu bạn mong muốn đo sự phản ứng của lượng cầu khi giá thay đổi, bạn có thể sử dụng thước đo độ co giãn. Vậy, câu hỏi đặt ra là: Độ co giãn của cầu theo giá là gì?
Độ co giãn của cầu theo giá là gì?
Độ co giãn của cầu theo giá, còn gọi là Price Elasticity of Demand trong tiếng Anh, được hiểu như sự biến đổi của lượng cầu khi giá cả thay đổi. Khi một sản phẩm có độ co giãn với giá, điều này xảy ra khi sự biến đổi về giá cả dẫn đến sự thay đổi mạnh về lượng cầu. Nếu sản phẩm không co giãn với giá, lượng cầu sẽ thay đổi ít hoặc không thay đổi khi giá cả biến đổi.
Do đây là một khẩu hiểu liên quan đến sở thích của khách hàng, nên độ co giãn của cầu theo giá sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: mức độ cần thiết của sản phẩm đối với cuộc sống, yếu tố tâm lý, kinh tế và xã hội.
Độ co giãn của cung và cầu theo giá là 2 khái niệm khác nhau, nhưng vì yếu tố nhầm lẫn, việc hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng là quan trọng. Vậy, độ co giãn của cung theo giá là gì theo tri thức kinh tế?
Những ví dụ về độ co giãn cung cầu theo giá
Ví dụ 1: Xăng dầu được coi là một mặt hàng thiết yếu và khó thay thế. Do đó, khi giá xăng dầu tăng, hàng vi của khách hàng vẫn không bị ảnh hưởng đến mức đạo động. Độ co giãn của cầu về xăng dầu là thấp. Khách hàng vẫn phải mua xăng để duy trì nhu cầu di chuyển.
Ví dụ 2: Nếu giá của sữa tắm thương hiệu A tăng cao, người tiêu dùng có thể lựa chọn các sản phẩm sữa tắm khác có giá rẻ hơn. Điều này sẽ làm cho lượng cầu của sữa tắm thương hiệu A giảm đi đáng kể. Do đó, độ co giãn của cầu về sản phẩm sữa tắm là cao.
Ứng dụng của độ co giãn của cầu theo giá
Độ co giãn cung và cầu theo giá được áp dụng rộng rãi trong nhiều hoạt động kinh tế, ví dụ:
Chiến lược giá cho doanh nghiệp
Áp dụng độ co giãn của cầu theo giá vào chiến lược giá của doanh nghiệp có thể thông qua việc sử dụng tính chất này để ước tính chi phí sản xuất và vận chuyển sản phẩm. Các doanh nghiệp có thể thực hiện việc này bằng các bước sau:
- Ước tính chi phí vận chuyển và dựa vào đó để đề xuất mức giá phù hợp cho sản phẩm của họ.
- Xác định giá cả cho sản phẩm để đảm bảo tính cạnh tranh và tránh rủi ro liên quan đến chi phí sản xuất và vận chuyển.
- Định rõ mức giảm giá và dự phóng lợi nhuận khi đưa ra quyết định về việc giảm giá sản phẩm.
Như vậy, doanh nghiệp có thể tận dụng độ co giãn của cầu theo giá để xây dựng chiến lược giá một cách hiệu quả và đạt được mục tiêu kinh doanh.
Nắm bắt hành vi của người tiêu dùng và nhận thức về xu hướng trong thị trường.
Sự biến đổi của cầu theo giá có thể tác động đến cách người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm và cũng ảnh hưởng đến xu hướng trong thị trường.
Ví dụ: Tự chọn sản phẩm Thị trường vận chuyển Ảnh hưởng đến môi trường Tác động đến quy hoạch đô thị khu vực Ví dụ về tác động của độ co giãn của cầu theo giá:
Một tập đoàn vận tải đường sắt có thể áp dụng độ co giãn của cầu để ước tính chi phí vận chuyển hàng hóa. Nếu độ co giãn của cầu thấp hơn mức cần thiết, tập đoàn có thể phải giảm tải hoặc chuyển chất hàng sang phương tiện khác, điều này có thể tác động đến chi phí và hiệu suất của tập đoàn.
Những chính sách và thuế của chính phủ
Sự biến đổi của cầu theo giá có khả năng gây tác động đến chính sách và thuế của chính phủ theo nhiều hình thức khác nhau. Điều này thể hiện qua:
- Thuế cơ hội đường
- Chiến lược vận chuyển
- Quản lý hạ tầng cơ sở
- Chính sách phát triển kinh tế
Những cách tính độ co giãn của cầu theo giá
Công thức tính là:
Để tính độ co giãn của cầu theo giá cho sản phẩm, bạn chỉ cần áp dụng công thức dưới đây:
Hệ số co giãn của cầu theo giá = Thay đổi phần trăm của lượng cầu / Thay đổi phần trăm của giá
Do đó, để tính độ co giãn cầu theo giá, bạn cần chia tỷ lệ thay đổi của lượng cầu cho tỷ lệ thay đổi của giá. Tuy nhiên, cần nhớ rằng:
- Lượng cầu của một sản phẩm tỷ lệ nghịch với giá của nó. Vì vậy, theo công thức, tỷ lệ thay đổi của lượng cầu luôn có dấu trái với tỷ lệ thay đổi của giá. Do đó, kết quả xác định độ co giãn của cầu theo giá luôn là số âm.
- Kết quả tính toán hệ số co giãn cầu theo giá càng lớn, chứng tỏ mức độ phản ứng của lượng cầu với giá càng cao.
Ví dụ: Giả sử sự thay đổi 5% về giá làm cho lượng bánh kẹo mà người tiêu dùng mua giảm 15%. Áp dụng công thức trên, ta có:
Hệ số co giãn của cầu = -15% / 5% = -3.
Như vậy, sự thay đổi về lượng bánh kẹo mua giảm 3 lần so với sự thay đổi về giá.
Các phương pháp tính
Có hai cách tính độ co giãn của cầu theo giá. Đó là:
Phương pháp co giãn trong khoảng: Đây là sự co giãn giữa hai điểm trên đường cầu. Phương pháp này được áp dụng khi có sự biến đổi lớn về lượng cầu và các yếu tố ảnh hưởng. Khi tính hệ số co giãn cầu giữa hai điểm (P1,Q1) và (P2,Q2), công thức tính toán được sử dụng như sau:
Hay có thể viết thành:
Trong đó:
Phương pháp co giãn tại điểm: Đây là sự co giãn tại một điểm trên đường cầu, được áp dụng khi có sự biến đổi rất nhỏ về lượng cầu và các yếu tố ảnh hưởng khác. Cách tính độ co giãn của cầu theo giá tại điểm cân bằng được thực hiện theo công thức sau:
Phân loại hệ số độ co giãn của cầu theo giá
Hệ số độ co giãn của cầu theo giá sẽ được phân thành 5 loại như sau:
Cầu ít co giãn
- Khi giá thay đổi 1%, lượng cầu chỉ thay đổi ít hơn 1%.
- Những mặt hàng này nằm trong danh mục thiết yếu, ít có khả năng được thay thế như xăng dầu, điện nước…
- Đường cầu có độ dốc
Cầu co giãn tương đối theo giá
- Khi giá thay đổi 1%, lượng cầu sẽ thay đổi lớn hơn 1 nếu độ co giãn của cầu theo giá lớn hơn 1.
- Các loại hàng hoá có độ co giãn tương đối theo giá có khả năng thay thế như thịt lợn có thể thay thế bằng thịt bò, thịt gà, hoặc mạng di động Viettel có thể thay thế bằng mạng Vinaphone, Mobifone…
- Đường cầu dốc
Cầu hoàn toàn không co giãn
- Sự quan tâm của người tiêu dùng đối với sản phẩm không thay đổi dù có sự điều chỉnh tăng giá hoặc giảm giá. Người tiêu dùng vẫn tiếp tục mua sản phẩm ngay cả khi giá của nó tăng cao.
- Độ co giãn của cầu theo giá là 0 khi đường cầu song song với trục tung, đường này không thay đổi lượng cầu dù giá thay đổi.
- Trường hợp độ co giãn của cầu theo giá bằng 0 khi giá tăng, lượng cầu vẫn duy trì không đổi.
- Các mặt hàng có độ co giãn đơn vị và không có khả năng thay thế, như các loại thuốc đặc trị cho bệnh.
Ví dụ: Tại một thị trấn chỉ có một trạm xăng duy nhất với giá 20.000 đồng/lít. Sau một thời gian, trạm xăng quyết định tăng giá lên 25.000 đồng/lít nhưng khách hàng vẫn tiếp tục mua xăng ở đây vì không có nơi khác để mua.
Cầu co giãn đơn vị
Khi giá thay đổi 1%, lượng cầu thay đổi 1%. Trong thực tế, trường hợp này hiếm gặp và thường chỉ tồn tại trong lý thuyết.
Cầu co giãn hoàn toàn
- Giá không biến đổi khi lượng cầu thay đổi.
- Khi giá thay đổi rất nhỏ, lượng cầu sẽ giảm đến 0.
- Những mặt hàng có độ co giãn hoàn toàn thuộc danh mục hàng hoá có tính cạnh tranh cao, có khả năng thay thế như quần áo, đồ dùng học sinh…
- Đường cầu là đường thẳng song song với trục hoành.
Độ co giãn của cầu theo giá chéo
- Độ co giãn của cầu theo giá chéo đề cập đến sự biến đổi của lượng cầu của một loại hàng hóa dựa trên sự thay đổi về giá của một loại hàng hóa khác trong trường hợp các yếu tố khác không thay đổi. Việc tính toán độ co giãn của cầu theo giá chéo hỗ trợ doanh nghiệp xác định mối quan hệ giữa sản phẩm mà họ cung cấp và các sản phẩm liên quan, bổ sung hoặc có khả năng thay thế. Đây cũng là một chỉ số quan trọng giúp doanh nghiệp định lượng sự thay đổi về lượng cầu của một hàng hóa khi biết thông tin về sự biến đổi giá của một hàng hóa liên quan.
Việc nghiên cứu độ co giãn của cầu theo giá chéo giữa hai loại hàng hóa bổ sung giúp doanh nghiệp đánh giá mức độ cạnh tranh với các hãng sản xuất các sản phẩm tương tự, từ đó đề xuất các chiến lược kinh doanh hợp lý để đạt được ưu thế trên thị trường.
- Công thức tính độ co giãn của cầu theo giá chéo như sau:
– Các phương pháp tính:
Độ co giãn của cầu theo thu nhập
Độ co giãn của cầu theo thu nhập áp dụng khi lượng cầu thay đổi trước sự thay đổi về thu nhập trong bối cảnh các yếu tố khác không đổi. Việc khảo sát độ co giãn của cầu theo thu nhập hỗ trợ doanh nghiệp xác định cách thay đổi nhu cầu của người tiêu dùng khi thu nhập của họ biến đổi. Thông qua việc này, doanh nghiệp có thể dễ dàng nhận biết liệu sản phẩm mà họ cung cấp là loại hàng hoá thiết yếu hay thường xuyên, để từ đó xây dựng chiến lược sản xuất thích hợp.
– Công thức tính độ co giãn của cầu theo thu nhập:
– Những phương pháp tính:
Độ co giãn của cầu theo giá phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Độ co giãn của cầu theo giá dựa vào một số yếu tố sau đây:
Có sẵn hàng hóa để thay thế không?
Sự thay thế đa dạng trong các loại hàng hóa sẽ làm cho câu về loại hàng đó có độ co giãn theo giá cao hơn. Ngược lại, nếu hàng hóa đó có ít tùy chọn thay thế hoặc không thể thay thế, thì câu về hàng hóa đó sẽ có độ co giãn theo giá thấp.
Ví dụ:
- Khẩu trang là mặt hàng có sự đa dạng trong các loại thay thế. Nếu giá của khẩu trang hãng A tăng cao, người tiêu dùng thường sẽ tìm các loại khẩu trang có giá ổn định hơn. Điều này dẫn tới việc lượng cầu của khẩu trang hãng A có thể giảm đáng kể >> Cầu co giãn tương đối với giá.
- Điện nước là mặt hàng thiết yếu và ít có khả năng thay thế. Do đó, khi giá điện nước tăng, hành vi tiêu dùng của người tiêu dùng không bị ảnh hưởng nhiều >> Cầu co giãn ít.
Giá có sự thay đổi trong giai đoạn ngắn hạn hay dài hạn
Độ co giãn của cầu trong dài hạn thường lớn hơn so với độ co giãn của cầu theo giá trong ngắn hạn.
Ví dụ: Khi giá gas tăng, người tiêu dùng không thể ngay lập tức thay thế việc sử dụng bếp ga. Do đó, độ co giãn của cầu về gas trong một khoảng thời gian ngắn là thấp. Tuy nhiên, trong dài hạn nếu giá gas vẫn tiếp tục tăng cao, người tiêu dùng có thể chuyển sang bếp từ.
Tỷ lệ phân bổ ngân sách cho hàng hoá
Mức tăng của ngân sách dành cho hàng hoá càng cao thì độ co giãn của cầu theo giá càng lớn.
Ví dụ: Trong một ví dụ, anh Quân dành 60K để mua nước ngọt. Khi giá nước ngọt tăng từ 10.000 đồng/chai lên 12.000 đồng/chai, anh Quân vẫn tiếp tục mua. Tuy nhiên, nếu anh Quân đang có ý định mua ô tô và giá ô tô tăng lên 60%, dù có đủ tiền mua xe nhưng anh Quân vẫn sẽ cân nhắc xem có nên mua hay không.
Tính chất của hàng hoá: có phải là hàng xa xỉ hay thiết yếu?
Hàng hoá xa xỉ thường có độ co giãn lớn, trong khi các mặt hàng thiết yếu thường có độ co giãn ít hơn.
Ví dụ:
- Khi giá ô tô giảm, người tiêu dùng thường mua nhiều ô tô hơn.
- Khi giá dầu ăn giảm, lượng cầu về dầu ăn ít thay đổi.
Những ý nghĩa độ co giãn của cầu theo giá
- Khảo sát mối liên quan giữa độ co giãn của cầu theo giá và tổng doanh thu sẽ giúp người bán dễ dàng đưa ra quyết định về việc tăng giá hay giảm giá để tối ưu hóa doanh thu.
- Một sản phẩm có độ co giãn với một số khách hàng cụ thể, không phải với tất cả khách hàng. Vì vậy, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược tăng giảm giá phù hợp để tối ưu hóa lợi nhuận kinh doanh. Doanh nghiệp thường đầu tư nhiều thời gian và nguồn lực để hiểu rõ hành vi của khách hàng. Chỉ số độ co giãn của cầu theo giá đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin về nhu cầu của thị trường và giúp khách hàng tiềm năng quyết định mua hàng.
- Dựa vào hệ số co giãn của cầu theo giá, doanh nghiệp có thể ước tính sự biến đổi về giá để loại bỏ sự thừa và thiếu hụt của các mặt hàng được cung cấp trên thị trường.
Trả lời những thắc mắc về tính co giãn của cung cầu
Tận dụng độ co giãn của cầu theo giá để xây dựng ưu thế kinh doanh
Sự biến đổi linh hoạt của cầu theo giá thường được doanh nghiệp áp dụng để điều chỉnh chiến lược giá của họ một cách hiệu quả. Trong trường hợp cầu có độ co giãn lớn, doanh nghiệp có khả năng điều chỉnh giá nhanh chóng khi chi phí tăng hoặc giảm để đáp ứng sự biến đổi của thị trường.
Hơn nữa, doanh nghiệp cũng có thể sử dụng tính co giãn của cầu theo giá để dự đoán xu hướng thị trường và xác định kế hoạch sản xuất và tiêu thụ sản phẩm dựa trên những biến đổi về giá cả. Điều này giúp họ thích nghi với sự thay đổi của thị trường một cách thông minh.
Phân biệt giữa nhu cầu có độ co giãn và nhu cầu không co giãn là gì?
Khả năng thích nghi của thị trường với sự biến đổi giá cả có thể phân chia thành hai loại: nhu cầu có độ co giãn và nhu cầu không có độ co giãn. Nếu thị trường có nhu cầu có độ co giãn cao, thì khả năng thích nghi với sự thay đổi giá sẽ diễn ra nhanh chóng. Ngược lại, nếu thị trường có nhu cầu không có độ co giãn, sự thích nghi của thị trường với sự biến đổi giá sẽ diễn ra chậm hơn.
Tất cả các sản phẩm có độ co giãn của cầu theo giá có giống nhau không?
Liệu độ co giãn của cầu theo giá có thể không đồng nhất cho từng sản phẩm khác nhau? Có những sản phẩm mà nhu cầu co giãn có thể cao hơn so với những sản phẩm khác.
Độ co giãn của cầu theo giá có thể thay đổi theo thời gian hay không?
Độ co giãn của cầu theo giá có khả năng thay đổi theo thời gian. Những yếu tố như tiến bộ công nghệ, bối cảnh kinh doanh và thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người tiêu dùng có thể tác động đến mức độ co giãn của cầu theo giá.
Phân biệt giữa độ co giãn của cầu theo thu nhập và độ co giãn của cầu theo giá
Độ co giãn của cầu theo thu nhập là khả năng thích nghi của thị trường với biến đổi của thu nhập người tiêu dùng. Khi độ co giãn theo thu nhập cao, thị trường có khả năng thích nghi nhanh chóng với biến đổi của thu nhập, trong khi độ co giãn theo giá tương quan đến khả năng thích nghi của thị trường với biến đổi giá. Tuy nhiên, hai khái niệm này có thể tương quan, vì thu nhập người tiêu dùng có thể ảnh hưởng đến quyết định mua sắm và tác động đến nhu cầu thị trường.
Điều này cho thấy rằng, độ co giãn của cầu theo giá là một chỉ số tài chính quan trọng cho doanh nghiệp để đánh giá phản ứng của người tiêu dùng trước biến đổi giá cả mặt hàng mà họ cung cấp. Điều này giúp doanh nghiệp xác định chiến lược sản xuất và kinh doanh hợp lý.
