Bảo hiểm xã hội là hệ thống đảm bảo quyền lợi cho người lao động và người sử dụng lao động. Bài viết này giới thiệu về khái niệm, quyền lợi, và thủ tục tham gia BHXH. Tìm hiểu về các chế độ bảo hiểm, hồ sơ đăng ký, và các bước thực hiện thủ tục. Hiểu rõ về bảo hiểm xã hội giúp bạn đảm bảo an ninh xã hội và quản lý tài chính cá nhân một cách tốt nhất.
Bảo hiểm xã hội là gì?
Theo khoản 1 điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 đã quy định bảo hiểm xã hội là hình thức đảm bảo một phần thu nhập của người lao động trong trường hợp họ mất thu nhập do các nguyên nhân như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời. Điều này được thực hiện thông qua việc đóng tiền vào quỹ bảo hiểm xã hội, thay thế hoặc bù đắp cho khoản thu nhập bị giảm hoặc mất.
Sổ bảo hiểm xã hội là gì?
Sổ bảo hiểm xã hội, còn được gọi là sổ BHXH, là tài liệu quan trọng để quản lý và giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội cho người tham gia theo quy định pháp luật. Sổ bảo hiểm xã hội chứa các thông tin quan trọng như thời gian làm việc, lịch sử đóng và hưởng bảo hiểm xã hội.
Về loại hình bảo hiểm xã hội, chúng ta có hai loại chính:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Đây là loại bảo hiểm do Nhà nước tổ chức và yêu cầu người lao động và người sử dụng lao động tham gia. Đây là nghĩa vụ pháp lý để đảm bảo quyền lợi và trợ cấp cho người lao động trong các trường hợp khó khăn.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Đây là loại bảo hiểm do Nhà nước tổ chức nhưng người tham gia có quyền lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân. Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng các chế độ hưu trí và trợ cấp khi gặp khó khăn.
Chế độ và quyền lợi bảo hiểm xã hội
Các chế độ bảo hiểm xã hội được quy định theo điều 4 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 gồm:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm các chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được hưởng các chế độ này khi đáp ứng đủ điều kiện theo quy định pháp luật.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện bao gồm các chế độ: Hưu trí, tử tuất. Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện có quyền lựa chọn các chế độ này và được hưởng các quyền lợi tương ứng theo mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân
Quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội
Tham gia bảo hiểm xã hội, người lao động được hưởng các quyền lợi sau:
- Tham gia và hưởng các chế độ theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2014.
- Nhận sổ bảo hiểm xã hội và quản lý sổ trong quá trình làm việc, và nhận lại sổ khi không còn làm việc.
- Nhận đầy đủ và kịp thời lương hưu, trợ cấp theo các hình thức như nhận trực tiếp tại cơ quan bảo hiểm xã hội, qua tài khoản ngân hàng, hoặc thông qua tổ chức nơi làm việc hoặc người sử dụng lao động.
- Hưởng bảo hiểm y tế trong các trường hợp như đang nhận lương hưu, nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản, nhận con nuôi, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hoặc trợ cấp ốm đau.
- Tự nguyện đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động và được thanh toán chi phí giám định y khoa nếu đủ điều kiện.
- Ủy quyền nhận lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội cho người khác.
- Được cung cấp thông tin về đóng bảo hiểm xã hội định kỳ và yêu cầu người sử dụng lao động cung cấp thông tin về việc đóng và các quyền lợi của bảo hiểm xã hội.
- Có quyền khiếu nại, tố cáo và khởi kiện bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.
So sánh bảo hiểm y tế và bảo hiểm xã hội
| Thông Tin | Bảo hiểm y tế | Bảo hiểm xã hội |
|---|---|---|
| Mục tiêu chính | Đảm bảo quyền truy cập dịch vụ y tế và chi phí điều trị | Đảm bảo an sinh xã hội và trợ cấp khẩn cấp |
| Đối tượng | Cá nhân và gia đình | Người lao động và nhà nước đóng tiền BHXH |
| Loại hình bảo hiểm | Sức khỏe cá nhân, gia đình, bệnh hiểm nghèo, v.v. | BHXH, thai sản, thất nghiệp, v.v. |
| Mức phí | Thường cao hơn và tùy thuộc vào phạm vi và loại hình bảo hiểm | Tính theo lương cơ bản và doanh thu, do người lao động và doanh nghiệp đóng |
| Trách nhiệm tài chính | Đảm bảo tài chính cá nhân hoặc gia đình trong việc trả chi phí y tế | Đảm bảo tài chính lớn hơn, đặc biệt trong trường hợp khẩn cấp |
| Điểm khác biệt | Tập trung vào lĩnh vực y tế và sức khỏe cá nhân | Bao gồm nhiều khía cạnh của an sinh xã hội, liên quan đến thu nhập và sự ổn định trong cuộc sống |
Lưu ý: rằng so sánh trên chỉ mang tính chất tổng quan và có thể thay đổi tùy theo quốc gia và cơ quan quản lý cụ thể. Bảo hiểm y tế và bảo hiểm xã hội đều đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và sức khỏe của người dân trong xã hội, mỗi loại có mục tiêu và phạm vi riêng biệt.
Thủ tục đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội lần đầu
Hồ sơ đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội lần đầu của NLĐ bao gồm:
- Tờ khai tham gia Bảo hiểm xã hội và điều chỉnh thông tin (theo mẫu TK1-TS).
- Đối với NLĐ được hưởng quyền lợi Bảo hiểm y tế cao hơn, cần bổ sung các giấy tờ chứng minh.
- NLĐ làm việc ở nước ngoài cần nộp hợp đồng lao động có thời hạn ở nước ngoài hoặc hợp đồng được gia hạn. Đồng thời, cần kèm theo văn bản gia hạn hợp đồng hoặc hợp đồng mới tại quốc gia tiếp nhận.
Hồ sơ đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội lần đầu của doanh nghiệp bao gồm:
- Tờ khai tham gia Bảo hiểm xã hội và điều chỉnh thông tin (theo mẫu TK3-TS).
- Danh sách chi tiết NLĐ đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm thất nghiệp và Bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp (theo mẫu D02-TS).
- Bảng kê thông tin (theo mẫu D01-TS).
Trong quá trình kê khai, doanh nghiệp cần chú ý:
- Mẫu TK3-TS áp dụng cho doanh nghiệp cần đăng ký cấp mã đơn vị trong lần đầu tham gia Bảo hiểm xã hội.
- Mẫu D02-TS dùng để kê khai danh sách NLĐ tham gia Bảo hiểm xã hội. Đây là các lao động đủ điều kiện theo quy định bắt buộc và rất quan trọng trong thủ tục đăng ký.
- Mẫu TK1-TS áp dụng cho NLĐ chưa có mã số Bảo hiểm xã hội.
- Mẫu D01-TS dùng để tổng hợp các hồ sơ, giấy tờ của doanh nghiệp, là căn cứ để cơ quan Bảo hiểm truy thu đối với các trường hợp khai báo muộn.
Ngoài các tờ khai và bảng kê, doanh nghiệp cần đính kèm:
- Hợp đồng lao động ký với NLĐ.
- Sổ hộ khẩu, chứng minh thư/căn cước công dân của NLĐ.
Các bước thực hiện thủ tục đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) lần đầu bao gồm:
- Bước 1: Chuẩn bị giấy tờ cần thiết theo yêu cầu để điền thông tin vào biểu mẫu.
- Bước 2: Nếu doanh nghiệp chưa có mã BHXH, nộp tờ khai TK3-TS cho cơ quan BHXH.
- Sau 1-7 ngày làm việc, doanh nghiệp sẽ nhận được mã đơn vị.
- Bước 3: Sau khi có mã đơn vị, doanh nghiệp thực hiện các biểu mẫu và hồ sơ theo quy định để báo tăng lao động tham gia BHXH lần đầu.
- Bước 4: Nộp đầy đủ hồ sơ cần thiết cho cơ quan BHXH.
- Bước 5: Trong vòng không quá 5 ngày làm việc sau khi nộp đủ hồ sơ, cơ quan BHXH cấp số BHXH và thẻ BHYT cho doanh nghiệp.
Doanh nghiệp nộp hồ sơ tại cơ quan BHXH cấp quận/huyện nơi doanh nghiệp có trụ sở. Cơ quan BHXH tiếp nhận hồ sơ sẽ phụ thuộc vào giấy phép đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp.
Kết luận
Bảo hiểm xã hội đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cuộc sống và tài chính của người lao động trong xã hội. Nó đảm bảo rằng mọi người có quyền truy cập vào các quyền lợi và trợ cấp trong các trường hợp như thất nghiệp, bệnh tật, thai sản, và nhiều tình huống khác. Bảo hiểm xã hội thường được quản lý và điều hành bởi các cơ quan nhà nước, và nó đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng một xã hội bình đẳng và an lành.
Từ việc đảm bảo thu nhập và an sinh của người lao động đến việc bảo vệ quyền lợi của người lao động trong các tình huống khẩn cấp, bảo hiểm xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển và ổn định của xã hội.
